اگر در زمینه تابلو فرش ، طراحی و بافت آن فعالیت دارید حتما در مورد نقشه کدبندی یا کامپیوتری یا نقشه عددی تابلو فرش مطالبی شنیده اید . در این مختصر سعی دارم شما را با تولید و بافت فرش به این روش آشنا کنم.
در روش سنتی طراحی تابلو فرش که معمولا بر روی نقشه شطرنجی با رنگ توسط هنرمندان این هنر ایجاد می شد امکان تغییر دادن نقشه به سختی ممکن بود . بعد از وارد شدن رایانه به زندگی روزمره و آشنا شدن هنرمندان با این حرفه بسیاری از افراد به استفاده از رایانه برای طراحی فرش و تابلو فرش علاقمند شدند اما همچنان مقاومتهایی نیز وجود داشت تا اینکه این هنر یعنی طراحی فرش توسط کامپیوتر جای خود را پیدا کند . در این میان زحمات شرکتهایی همچون بوریا ، نقش ساز , فرش طوبی و استادان شهر تبریز و سردرود و کاشان را نباید نادیده گرفت .
بعد از اینکه طراحی فرش توسط رایانه انجام شد دو مرحله اصلی باقی می ماند : تهیه نخهای خامه رنگرزی شده و تولید نقشه برای بافت .
برای نقشه با تعداد رنگ محدود به روشهای سنتی نخهای خامه رنگرزی می شود که توضیحاتی از آن را می توانید در قسمت رنگرزی طبیعی بخوانید . اما برای تعداد رنگ بالاترکه در تولید تابلو فرش استفاده می شود معمولا از رنگهای شیمیایی استفاده می شود و نمونه پالت و مقدار استفاده از هر رنگ به گرم یا سانتیمتر طولی بوسیله نرم افزارهایی نظیر طوبی چاپ می شود .
در صورتی که تعداد رنگ یک نقشه فرش بالا باشد بافت از روی نقشه های شطرنجی کار سختی خواهد بود زیرا تشخیص رنگهای شبیه هم برای بافنده معمولی راحت نیست . به همین منظور روش نقشه کدبندی توسط هنرمندان تبریز و مشهد ابداع شد .
در این روش ابتدا رج یا لایه مشخص می شود .
رنگ مورد نظر برای بافت نوشته می شود و سپس شماره گره هایی که باید با این نخ خامه بافته شوند می آید .بدین ترتیب بافنده نیازی به عوض کردن رنگ به صورت متوالی ندارد و یک رنگ را تا بافتن تمام گره های آن در رج مورد نظر زمین نمی گذارد .
علاوه بر سرعت دقت بافت نیز در این روش بالا خواهد رفت و تفاوت جزیی رنگها باعث اشتباه در استفاده از نخ نخواهد شد .
فرش :
کلمه‌ای است عربی و به هر آنچه که گستردنی یا پهن کردنی باشد گفته میشود معادل فارسی آن قالی، قالیچه و ... میباشد.
مقاط :
انسان‌های اولیه از پوست حیوانات به عنوان زیرانداز خود استفاده می‌کردند. به مرور زمان با اهلی کردن حیواناتی که دارای پوست پشمی بودند و نیز با به دست آوردن تجربه کافی در ساختن ابزارهای لازم، پشم حیوانات اهلی را ریسیدند و گلیم‌های ساده را که نخستین زیراندازهای تار و پودی بودند را بافتند. بعدها بر اساس تجربه و تلاش، انواع زیراندازها را بافتند که یکی از آنها گبه میباشد.[۱] گبه یا قالیچه خرسک فرشی از جنس قالی است که معمولاً در اندازه کوچک توسط عشایر لر و قشقایی بافته میشود.
گبه پرزهای بلند دارد و در بافت آن شمار پود بیشتری به کار می‌رود که تأثیر چشمگیری بر نرمی گبه می‌گذارد. تعداد پود برخی از گبه‌ها گاهی از سه تا هشت پود در هر رج و بلندی پرزها گاهی تا یک سانتیمتر هم می‌رسد.
با وجود آنکه نمیتوان تاریخ خیلی دقیقی را در خصوص آغاز قالیبافی در استان خراسان رضوی ، تخمین زد اما میتوان گفت این هنر بعنوان یکی از با ارزش ترین صنایع دستی استان خراسان؛ حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد. بطور کلی ، هنر فرش بافی در مشهد ، از دوره تیموری به بعد جایگاه ویژه ای را یافت که تا امروز نیز ادامه دارد بطوریکه امروزه شهر مشهد ، یکی از مهم ترین مناطق بافت فرش دستباف و فرش ماشینی در کل کشور میباشد.
از مشخصه های تاریخی این دوره یعنی دوره تیموری در زمینه فرش مشهد ، آغاز رواج طرح هراتی یا ماهی در این شهر و مناطق اطراف آن میباشد. در دوره صفویان نیز این صنعت به جایی رسید که پادشاهان صفوی ، اقدام به راه اندازی کارگاه های سلطنتی قالی بافی در مشهد نمودند ، در این دوران عمدتا فرش ها با طرح های گلدار رواج بیشتری در بین مردم یافتند. همچنین از این دوران قالی های فراوانی در موزه‌ها وجود دارد ، جالب است بدانید در فرشهای این دوره بیشتر نقشهای هراتی با رنگ سرمه‌ای لاکی سیر و حاشیه‌های باریک به رنگ زرد روشن به کار رفته که عموما هم از نظر جنس ، ظاهری نرم و مخملی دارند.
شستشوی فرش در منزل نیازمند فضای مناسب است تا بتوانید به راحتی آن را بشویید. اگر فرش خانه شما بیشتر از ۶ متر است، به علت تبعیت از فرهنگ آپارتمان نشینی بهتر است آن را به شرکت های متخصص قالیشویی بدهید. ولی چنانچه ابعاد کمتری دارند با رعایت مصرف بهینه آب می توانید آن را در خانه بشویید. قبل از شستشوی فرش بهتر است گرد و غبار آن را از بین ببرید. شما می توانید با تکاندن فرش گرد و غبار آن را خارج کنید و با جاروی دستی آن را تمیز کنید. مراقب باشد که ضربه شدید تار و پود فرش شما را دچار آسیب نکند.
انواع دار قالی:
دارقالی ساده
قالیبافی از جمله هنرهای اصیل و ارزشمندی است که سابقه ای بس طولانی در ایران دارد.این هنر اصیل با فرهنگ کهنسال این مرز و بوم پیوندی ناگسستنی داشته و در گذر قرنها یکی از دستاوردهای مهم ایرانیان محسوب شده و در حال حاضر جزئی از زندگی و فرهنگ جامعه ایران اسلامی بشمار می‌آید.
بدون تردید فرش علاوه بر ابعاد اقتصادی آن مظهری از هنر ملی و میراث فرهنگی کشور ایران اسن و حفظ و حراست و بسط و گسترش آن یک وظیفه ملی برای تمامی جامعه ایرانی است.
بین آثار تاریخی و طرح‌ها و نقشه‌های فرش اصیل ایرانی نمایانگر ابعد فرهنگی این صنعت و بیان کننده نو آوری،خلاقیت و اوج شکوفایی هنر روستائیان و طبقات محروم است که با کمترین امکانات در طی قرنها به آفرینش جلوه هایی شگفت انگیز آن پرداخته اند.
به نوارهایی که در دو طرف طولی فرش از ابتدا یا انتها قرار دارند شیرازه یا کنارپیچ فرش گفته میشود. این بخش از فرش در بافته‌های جدید معمولاً لوله‌ای شکل و کاملاً مدور است، اما در فرشهای قدیمی به ویژه فرشهای عشایری و روستایی ایران، به شکل نواری به عرض ۲ الی ۴ سانتیمتر بوده است. شیرازه‌های فرش همچون یک قاب، فرش را احاطه کرده و علاوه بر زیبایی آن باعث استقامت لبه‌های طرفین فرش در مقابل ساییدگی و همچنین مقاومت فرش در مقابل ورود آب یا مایعات جاری می‌گردد. بررسی بسیاری از قالیچه‌ها و دست‌بافته‌های قدیمی نشان می‌دهد که بافندگان برای محافظت بیشتر فرش، به جای الیاف پشم از موی بز برای شیرازه استفاده می‌کرده‌اند. زیرا موی بز مقاوم‌ترین الیاف حیوانی است که رطوبت از آن عبور نمی‌کند و همچنین حشراتی از جمله بید که الیاف فرش را به سهولت می‌جوند، نمی‌توانند آنها را جویده و به داخل فرش نفوذ نمایند.
شیرازه در گوشه های طولی فرش قرار دارد . شیرازه را به منظور حفاظت از پارگی کنارهای فرش استفاده میکنند . بهترین گزینه جهت محافظت از را میتوان استفاده از شیرازه های چرم نام برد . که بیشترین کیفیت نصبت به دیگر نوع رقبای نوع خودشون دارند . شیرازه ها رو باید همیشه به سه نوع و باید به شیوه زیر ترمیم گردد. در کل ۳ نوع شیرازه در قالی وجود دارد که به شرح ذیل نامیده می شوند.
بشر از زمانی که خود را شناخت و ضرورت وجود ملزومات زندگی را احساس نمود، به فکر داشتن منسوجی بود تا او را در برابر سرما و سختی زمین محافظت نماید. پشم و موی حیواناتی نظیر گوسفند و بز، اولین یافته‌های بشر برای برآوردن این نیاز بود و متعاقباً پوست این حیوانات اولین زیرانداز یا به عبارت دیگر، فرش منسوج بود.
به دنبال تحول و پیشرفت در زندگی، بشر آموخت که می‌تواند با در هم نمودن و فشردن الیاف پشم، زیراندازی ضخیم‌تر و گرم‌تر به نام نمد تهیه نماید. متعاقباً با فراگیری فنون ریسندگی و تابندگی، نخهای پشمی را تولید نمود و برای اولین بار با ادغام رشته نخهای افقی و عمودی نخهای پشم، گلیم را ابداع کرد و این سرآغازی بود برای ابداع فرش گره‌دار یا پرزدار که هنر و فنی پیشرفته‌تر بود.
تمیز نگه‌داشتن فرش در منزل کار ساده‌ای نیست. اتاق نشیمن، اتاق‌خواب و راهروها همواره در معرض کثیفی، ریختن غذا، لکه جوهر و انواع لکه‌های دیگر هستند که ممکن است روی آن ایجاد شوند؛ بنابراین، چگونه می‌خواهید از دست لکه‌هایی که فرشتان را کثیف کرده‌اند، خلاص شوید؟ اولین کار مهم این است که به‌محض ایجاد لکه برای تمیز کردنش اقدام کنید. هر چه جوهر بیشتر روی فرش بماند و خشک شود، تمیز کردنش سخت‌تر میشود؛ پس بهتر است به‌محض ایجاد لکه دست‌به‌کار شوید و آن را به زمان دیگری موکول نکنید. قالیشویی طُرّه در این قسمت روش‌هایی را برای پاک کردن لکه جوهر از روی فرش برایتان توضیح داده است. اگر برای پاک کردن آن دیر اقدام کنید یا شدت آن زیاد باشد، ممکن است مجبور شوید فرش را به یک قالیشویی حرفه‌ای ببرید.
